№1 Зертханалық жұмыс. «Дененің ұшу қашықтығының лактыру бұрышына тәуелділігін зерттеу» - Физика, 10 сынып, 3 - сабақ

Сабақтың мақсаты;

1. Білімділік: Оқушылырдың зертханалық жұмыстардың мазмұнын түсініп, өзбетімен жұмысты жүргізіп, оны практикада ескере білуге бейімдеу.
   1. Дамытушылық: Жұмыстың қорьпындысын шығарып, оның практикада қолданылуын жете түсінуде жетістікке жету.
   2. Тәрбиелік: Оқушылырдың зертханалық жұмысты орындауда жауапкершілігін түсініп, техникалық қауіпсіздік ережесін сақтауға дағдылану шараларын ұйымдастыру.

Құрал-жабдықтар: Баллистикалак пистолет, сантиметрлік бөлігі бар өлшеуіш лента, 2-3 таза және көшірме қағаз (копирка), жапсырма лента.
Сабақ түрі: Зертханалық жұмыс.
Әдіс-тәсілдер: Өзбетінше жұмыс: өлшеу, есептеу, қорытыңды жасау.
Сабақбарысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі

1. Сабактың тақырыбы.
2. Үй тапсырмасын тексеру.
3. Зертханалық жұмыстың орындалу барысындағы қауіпсіздік ережесімен оқушыларды таныстыру.

а)  оқушылырды керекті кұрал-жабдықтармен қамтамасыз етуді ұйымдастыру;
ә) жұмыстың тақырып бойынша теориясын еске түсіріп қайталау;
б)  жұмыстың өту жолымен өз бетінше дайындалып, мазмұнын түсінуге бағт беру;
в)  жұмысқа нүсқаумен танысып, керекті құралдардың жұмыс принципімен таныстыру;
г)  жұмыстың қорытындысын тексеру, бақылау.
5.  Үйге тапсырма.
I.  Үй тапсырмасын тексеру:

1. 14 бет. 1.4-тың артындағы сұрақтарға жауап беру.
2. 1 жатгығудағы 4-7 есептердің шығарылу жолдарын тұсіндіру.
3. 194-195 жаттығулар. Бақынов Д. Тапсырылған есептердің шығарылу жолдарын тусіндіру.

II. Теориялықтүсінік: Горизонталь бетте кекжиекке эр түрлі бұрыш жасай оқ атқанда оның ұшу қашықтығы мына формуламен орнектеледі:
Бұл формуладан оқтың 0°-тан 90°-қа дейін ұшу бұрышын өзгерткенде оның ұшу қашықтығы әуелі кейбір мәнге дейін артады да, сосын нөлге дейін кемитіні көрінеді. Түсу қашықгығы соsa мен sіпa көбейтіндісінің үлкен мәнінде максимал болады. Міне, осы тәуелділікті тәжірибеде 13.1-суретте көрсетілген баллистикалық пистолетпен тексеру керек.
Пистолет бұрыш өлшеуіші 3 бар, капсырма шегеге 2 бекітілген осьтің бойында шыбығы (стержень) бар ширатылған (спираль) серіппеден 1 тұрады. Ұзына бойында тесік каналы бар шыбыққа арнайы шарик 4 орнатылған. Шарикті қондырған кезде серіппені сығады да шыбықтын табанындагы босатқыш ілмекке ілінеді. Егер босатқыш ілмектін 5 шығып тұрған бөлігін басып қалса, шар босайды да, серіппенің әрекетінен ол шыбық бойымен белгілі бір бағытта қозғалады.
Шариктің ұшу жылдамдығьшың u₀ модулін барлық тәжірибе үшін бірдей етіп алу керек,
Үстелде шариктін түсер жеріне ақ, таза қағаздың бетіне екі бөлек жапсырма лентамен бекіту керек, ал үстіңгі жағына көшірме қағаз қойылады. Шарик құлағанда қағазда айқын із калады.
III. Жұмыстың орындалу тәртібі:
1. Дәптерге өлшеулер мен есептеулер нәтижесі жазылатын кесте дайындаңдар.

Шариктің ұшу бұрышы	20	30	40	50	60	70
Шариктің орташа ұшу қашықытығы 1, см

1. Баллистикалык пистолеттің кұрылысымен, жұмыс істеу принципімен танысыңдар.
2. Үстелдін шетіне баллистикалық пистолетті қысып қоятын бұраманы (винтгі) орнатып, бұрыш өлшегішпен пистолетті 45° бұрышпен бекітіңдер. Қағазды жапсырмай, байқау үшін атып көріндер де, шамамен шариктің түскен орнын белгілеңдер. 45° бұрышпен атқанда шарик қағаздың шетіне түсетіндей етіп таза кағазды үстелге бекітіңдер, сосын үстіне көшірме қағазды салыңдар.
3. Пистолетті 20°, 30°, 40°, 45° бұрыштармен орнатып, әрбір бұрышқа 3-4 рет атыңдар. Шариктің ізін қарындашпен қоршандар да қасына бұрышын белгілеңдер.
4. Пистолетті бұрып, оны 50°, 60°, 70° бұрыштармен бекітіп, әрқайсысына 3-4 атып, тағы да әрбір бұрыштарғы шариктің түскен ізіне ату бұрышының мәнін жазыңдар.
5. Әрбір бұрыш үшін шариктін түскен кашықтығының орташа мәнін өлшеңдер. Өлшеу нәтижелерін кестеге түсіріңдер.

IV. Сабақты қорытындылау: 
Әр оқушының зертханалық жұмысты орындау және қорытындысын тәртіпке келтіруін қадағалау. Ертерек орындаған оқушыларға тапсырма беру.
V.  Жеке оқушылырға озық тапсырма беру: 1.17-1.27; 8-11бетЖ. Бақынов
VI.       Үйге тапсырма беру: №1 Зертханалык жұмыс 331 бет. Есептер жинағы 1.20-1.25,1.80-1.82
Қай бүрышппен шариктіщ ұшу кашыктығы ең үлкен мәнге ие болады?

1. Қай бұрьшшен атқанда ұшу қашыктықтығын шамамен бірдей және осы бұрыштардың қосындысы неге тең? Бұл ұшу қашықгығын анықтайтын формуламен сәйкес келе ме?