Зат есімнің жасалуы - Қазақ тілі, 6 сынып, 25 - сабақ

Мақсаты: 

1. Зат есімнің жасалуы туралы мағлұмат бере отырып, жаттығулар орындау;
2. Оқушыларға зат есім туралы өткен сабақтағы білімдерін тереңдете түсу, оқу дағдыларын жетілдіру, белсенділктерін арттыру.
3. Адамгершілік қасиеттерге, қазақ тілін құрмет тұта білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:дәстүрлі сабақ
Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, баяндау, талдау.
Көрнекілік: сызба, жаттығулар.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
-Сәлемдесу рәсімі;
-Оқушылардың сабаққа қатысуы туралы кезекшінің мәліметін тыңдау;
-Оқушыларды тәртіпке шақырып, зейіндерін сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
118-жаттығу: Өздерің білетін жалқы есімдерді дәптеріңе жазыңдар.

1. Кісі аттары: Абай, Данабек, Айнагүл, Темірхан, Майра т.б.
2. Мемлекет, республика, облыс, аудан, қала, ауыл атаулары: Азия, Қазақстан, Қарағанды, Қазыбек би, Жезқазған, Ақтоғай;
3. Мекеме, зауыт, фабрика, ұжым атаулары: Ақтұмсық, «Қарағанды кәмпиттері» фабрикасы, «Доскей» ұжымы 
4. Жер, су атаулары: Ақтоғай, Тоқырауын өзені
5. Газет-журнал, кітап, ән, күй, шығарма: «Кәусар» газеті, «Мың бір түн», «Ақ маржан» әні, «Балбырауын» күйі, «Абай жолы»
6. Жылқыға, сиырға, түйеге, итке қойылатын аттар: Құлагер, Тайбурыл, Манька, Желмая, Ақтөс т.б.

ІІІ. Жаңа тақырып: Зат есімнің жасалуы.
Туынды зат есімдер жұрнақтар жалғану арқылы жасалады. 
Мысалы: күй-ші, ел-дік /зат есімнен/, жақсы-лық /сын есімнен/,  біл-ім, аялда-ма /етістіктен/, тарс-ыл /еліктеу сөзден/, қырқы /сан есімнен/ т.б.
Зат есімдер бірігу, қосарлану, тіркесу арқылы да жасалынады. Олар күрделі зат есімдер деп аталады.
 Мысалы: өнеркәсіп, белбеу, ашудас, Көкшетау, Сарысу, азық-түлік, ауыл-аймақ, қант қызылшасы, қызыл отау, Арал теңізі т.б.
ІҮ.Оқулықпен жұмыс жасау.
А) 119-жаттығу: Мәтіндегі деректі, дерексіз зат есімдерді анықтаңдар.
Мәтін қай шығармадан алынған?Өз ауылдарыңда қандай бәйге атын білесіңдер.
/оқушылар өз беттерімен жұмыс жасайды/
Ә) Тапсырма: 59 беттегі суреттегі екі балаға мінездеме беріңдер. Олардың бойындағы қасиеттерді салыстырып жазыңдар. Қандай дерексіз зат есімдерді пайдаланғандарыңды айтыңдар.
Мысалы: Жомарттың мінезі жайдары, Ал Аслан ылғи да томаға тұйық жүреді.
Б) Мына сурет бойынша әңгіме құрастырыңдар:


Баянауылдың суретіне қарай отырып, әңгіме құрастырыңдар. Жалқы есім, жалпы есімдерді, дерексіз зат есімдері қолданыңдар

Ү. Сабақты бекіту:
Семантикалық карта толтыру /оқушылардың бәріне таратылады/

№	Мысалдар	Жалпы есім	Жалқы есім	Деректі зат есім	Дерексіз зат есім	Негізгі зат есім	Туынды зат есім	Дара	Күрделі зат есім
1.	Әке	+		+		+		+
2.	Мұхтар Әуезов		+	+		+			+
3.	Құлагер		+	+			+		+
4.	Қайғы	+			+	+		+
5.	Достық	+			+		+	+
6.	Домбыра	+		+		+		+
7.	Саудагер	+		+			+	+
8.	Өнер	+			+	+		+
9.	Қарағанды		+	+			+	+
10	Жігіттер	+		+		+		+
11	Қызылордалық		+	+			+		+
12	Дәріхана	+		+			+	+
13	Әке-шеше	+		+					+
14	Арман	+			+	+		+
15	Шекарашы	+		+			+	+

Үйге тапсырма:
122-жаттығу. Жұмбақтарды көшіріп жазып, зат есімдердің астын сызыңдар.
123-жаттығу. Дара зат есісдерді бір бөлек, күрделі зат есімдерді бір бөлек жазып, қайсысы жалқы есім, қайсысы жалпы есім екендігін ажыратыңдар.
«Зат есім» тақырыбына сөз жұмбақ, ребустар құрастырып әкелу.
Бағалау.