№7 Зертханалық жұмыс. Өткізгіштердің аралас жалғануы - Физика, 10 сынып, 67 - сабақ

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: Ток тұтынушыларының аралас жалғанған электр тізбегіндегі жұмысын оқып-үйрену.
2. Дамытушылық мақсаты: электр схемасы бойынша электр тізбегін жалғау, керекті шамаларды өлшеу. 
3. Тәрбиелік мақсаты: электрден қауіпсіздік техникасын сақтау.

Сабақтың көрнекіліктері: ток көзі, амперметр 3 дана, вольтметр 3 дана, реостат (6 Ом), жалғағыш сымдар.
Сабақтың түрі: Зертханалық жұмыс.
Жұмыстың орындалу тәртібі:
1-тапсырма. Айнымалы резисторды қосымша кедергі ретінде пайдаланып, аралас жалғауы бар электр схемасын оқып-үйреніңдер.

1. 13.9-сурет бойынша электрлік сұлбаны жинаңдар.
2. Л1, Л2 шамдары мен айнымалы резисторларының бір-бірімен қалай жалғағанын айтыңдар.
3. 1- және 2-нүктелер арасындағы U₁ кернеу мен 1- және 3-нүктелер арасындағы U₁ кернеуді өлшеңдер. 
4. U= U₁+U₂  теңдігінің дұрыстығына көз жеткізіңдер.
5. Резистордың реттегішін қозғай отырып, шамның жарықтылығының өзгеру себебін түсіндіріңдер.

2-тапсырма. Шунт (айналып өту жолы) қызметін атқаратын айнымалы резисторы бар аралас жалғаудың сұлбасын оқып-үйреніңдер.

1. 13.10-сурет бойынша электр тізбегін  құрыңдар.
2. Л1, Л2 шамдары мен айнымалы резисторларының бір-бірімен қалай жалғағанын айтыңдар.
3. Шамдарға параллель вольтметр қосыңдар. Айнымалы резистор реттегішінің бір шекті жағдайдағы орнынан екінші шекті жағдайына қозғалта отырып, вольтметрдің   көрсетуі мен шамның жарықтығын бақыландар. Байқалған эффектіні түсіндіріңдер.
4. Резистордың реттегішін максималды кедергіні беретін жағдайға қойыңдар. Шамның жарықтығын есте сақтап, осы жарықтыққа сәйкес вольтметрдің көрсетуін жазып алыңдар.
5. Резистордың реттегішін минималда кедергіні беретін жағдайға қойыңдар. Шамның жарықтығын есте сақтап, осы жарықтыққа сәйкес вольтметрдің көрсетуін жазып алыңдар.
6. Аталған екі жағдайдағы  шамдардың жарықтығы мен прибордың көрсетуін салыстырыңдар. Кедергі аз болғанда (екінші жағдай) Л1 шам неге жанбайды? Ал оған қосылған вольметр кернеуді неге көрсетпейді?

3-тапсырма: Потенциометрді ң  (кернеу бөлгіш) қызметін атқаратын айнымалы резисторы бар аралас жалғаудың сұлбасын оқып-үйрену.
13.11 –сурет бойынша электр тізбегін құрыңдар
Резистордың реттегішін бір шекті жағдайдан екінші шекті жағдайға жылжытыңдар. Вольтметрдің көрсетуін бақылаңдар.
Резистордың реттегішінің кез келген жағдайында тізбектегі жалпы кернеу  V1, V2 вольтметрді шамдармен алмастырып тізбек құрыңдар. Резистордың  реттеуішін жылжыта отырып және шамның жарықтылығын бақылып, Алдыңғы пунктте жасалған қорытындының дұрысытығына көз жеткізіңдер.
Сабақты қорытындылау:
Зертханалық жұмыс бойынша есеп беруге дайындық жасау.
VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: қайталау.