Магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсері. Электр қозғалтқыш. - Физика, 8 сынып, 55 сабақ

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсерін зерттей отырып, электрқозғалтқышытың, электрөлшеіуш аспаптардың құрылысы мен жұмыс істеу принциптерімен таныстыру.
2. Дамытушылық мақсаты: Тақырыпты таңдауға, салыстыра отырып дамытуға жаттығу. 
3. Тәрбиелік мақсаты: Білгенін, үйренгенін, көргенін сауатты және ғылыми негізде баяндай білуге жаттығу.

Сабақтың түрі: кіріктірілген сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: лекция, сұрақ-жауап, салыстыру
Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер, 

Сабақтың барысы:

І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:  
1. Сәлемдесу;
2. Оқушыларды түгендеу;
3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.

ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.  

1. Қандай денелер тұрақты магниттер деп аталады?
2. Қандай материалдар табиғи магниттер болып табылады?
3. Магниттің полюстері деп нені айтады?
4. Қандай материалдар магнитке жақсы тартылады?
5. Жер бетінде магнит тілшесі қандай бағыт бойынша орналасады?
6. Магнит өрісінің негізгі қасиеті?

V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
Тогы бар µткізгішке магнит µрісінің єсері 
Киноскоп ішінде магнит µрісі вакуумде қозғалатын электрондар ағынына єсер етеді. Егер электрондар вакуум емес µткізгіш ішінде ток тудырып қозғалатын болса, онда магнит µрісінің єсері сақталады. Магнит µрісі электрондарға, ал олар µздері ішінде қозғалатын µткізгіш ионына єсер етеді. Нєтижесінде тогы бар µткізгішке т‰гелдей єсер ететін к‰ш пайда болады.
Б±ған тєжірибе арқылы кµз жеткізуге болады. 66, а-суретте кµрсетілген электр тізбегін қ±растыралық. Тізбекті т±йықтап магнит полюстерінің арасындағы АВ µткізгіші қозғалып 66, б-суретте кµрсетілген к‰йге келетінін кµруге болады. ¤ткізгіштің ығысуы оған т±рақты магниттің магнит µрісінің єсер етуіне байланысты. 
Магнит µрісінің тогы бар µткізгішке єсер ететін к‰ші Ампер к‰ші деп аталады. 
Магнит µрісінің тогы бар µткізгішке єсерін алғаш рет француз физигі А. М. Ампер бақылаған. Оның тєжірибесінде магнит µрісінің кµзі ретінде т±рақты магнит емес тогы бар басқа µткізгіш болған. Тогы бар µткізгіштерді бір-біріне жақын орналастырып ол токтардың магниттік єсерлесуін (67-сурет) ашқан. Яғни, параллель токтар бір-бірін тартып, ал антипараллель токтар (қарама-қарсы бағыттағы) бір-бірін тебеді. Ампер тєжірибесіндегі бірінші µткізгіштің магнит µрісі екінші µткізгішке єсер етіп, ал екінші µткізгіштің магнит µрісі біріншіге єсер етті. Параллель ток жағдайында Ампер к‰штері бағытын µзгертеді, сол себепті µткізгіштер тербеліске ±шырайды. 
Ампер к‰шінің бағытын сол қол ережесі бойынша анықтайды: 
егер сол қолдың созылған тµрт саусағы µткізгіштегі токтың бағытын кµрсетіп, ал магнит µрісінің к‰ш сызықтары алақанға кіріп т±рса, онда бас бармақ тогы бар µткізгішке єсер ететін к‰штің бағытын кµрсетеді (68-сурет). 
Б±л к‰ш (Ампер к‰ші) єрқашан да µткізгішке жєне µткізгіш айналасындағы магнит µрісінің к‰ш сызықтарына перпендикуляр болады.
Ампер к‰ші µткізгішке барлық бағытта єсер ете бермейді. Егер тогы бар µткізгіш магнит µрісінің к‰ш сызықтарының бойында орналасса, онда µріс оған ешқандай єсер жасамайды.

VІ. ДК. Оқытылып отырған  оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
§56  дайындық сұрақтарын талдау.

VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
Есеп шығарту.
VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §56.