Заттың магниттік қасиеттері. Ақпараттың магниттік жазылуы. - Физика, 8 сынып, 56 - сабақ

Сабақтың мақсаты:
1.      Білімділік мақсаты: Заттың магниттік қасиеттерін қарастыру, ақпараттың магниттік жазылуымен таныстыру.
2.      Дамытушылық мақсаты: Тақырыпты таңдауға, салыстыра отырып дамытуға жаттығу. 
3.      Тәрбиелік мақсаты: Білгенін, үйренгенін, көргенін сауатты және ғылыми негізде баяндай білуге жаттығу.
Сабақтың түрі: кіріктірілген сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: лекция, сұрақ-жауап, салыстыру
Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер, 

Сабақтың барысы:

І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:  
1. Сәлемдесу;
2. Оқушыларды түгендеу;
3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.  
1.      Эрстед, Ампер тәжірибелерін еске түсіру.
2.      Молекулалық токтар жөніндегі Ампер гипотезасының мәні.
V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
            Магнит өрісінде заттардың магниттелуі.
Магнит өрісінің әрекетінен магниттелетін заттар магнетиктер  деп аталады. Кейбір заттар өзі сыртқы магнит өрісі арқылы магниттелген кезде оны күшейтеді, ал кейбіреулері әлсіретеді. Осы қасиеттеріне байланысты заттар ферромагнетиктер, диамагнетиктер және парамагнетиктер болып бөлінеді.  
Алыс ара қашықтыққа єріптік цифрлы хабарды (жедел хат) жеткізуді телеграфтық байланыс деп атайды. Егер хабар жеткізу электрлік сигналдар арқылы орындалса, онда телеграфтық баланысты электрлік деп атайды.
Ең бірінші электрлік байланысты жасау ±сынысы 1753 ж. Шотландияда жасалды. Беймєлім автор сµйлеу пункттерін саны алфавиттегі єріп санына тең сымдармен жалғауды ±сынады. Қабылдау орнында єрбір сымға шарик жалғанып, оның қасында сєйкес єрпі бар қағаз болуы керек. Егер сымдардың бірімен электр зарядын жібергенде оның ±шындағы шар зарядталып керекті єрпі бар қағазды µзіне тартуы тиіс.
М±ндай (электрстатикалық) телеграф µміршең болмады. 1820 ж. Ампер байланыста сєйкес сымда ток болғанда б±рылатын, ‰стіне єріптер жазылған магнит бағдаршаларды, яѓни электрмагниттік телеграф, ±сынды.
Қолдануға жарамды алғаш электрмагниттік телеграфты 1832 ж. орыс ғалымы П. Л. Шиллинг жасады. Ол жасаған арнайы код арқасында телеграфтық аппараттағы магнит бағдаршасының саны алтыға дейін азайды.
Кейіннен Ресей, Германия, Англия жєне АҚШ ғалымдары єр т‰рлі телеграф аппараттарын ±сынды. Олардың ішіндегі ең сәттісі америка µнертапқышы С. Морзе (1791—1872) жасаған аппарат болды. Ол єрбір єріппен цифрға сєйкес келетін н‰кте жєне сызықша комбинациясынан т±ратын ерекше код (Морзе єріппесі) ойлап тапты. Мысалы, апат сигналы (SOS) осы код бойынша ‰ш н‰кте, ‰ш сызықша жєне тағы ‰ш н‰кте тізбегі т‰рінде беріледі.



Морзе телеграф аппаратының қарапайым кескіні 62-суретте кµрсетілген. Б±л кескінде: 1 — телеграф кілтi; 2 — электрмагнит; 3 — якорь; 4 — серіппе; 5 — бояу жағылған жазатын дµңгелек; 6 — қағаз лента кµрсетілген. А пунктінде кілтті басқанда оны В пунктімен қосатын µткізгіште ток пайда болып, электрмагнит якорьді тартады жєне жазатын дµңгелек жылжи қозғалатын қағазда із қалдырады. Б±л із н‰кте (егер кілт тез жіберілсе), немесе сызық (егер кілт ±зақ ±сталса) болуы м‰мкін.1844 жылы алғашқы Морзе аппараты Вашингтон мен Балтимор арасындағы телеграфтық байланыста қолданылды. Байланыс желісінің ±зындығы 63 км болды.
Морзе телеграф аппаратының қ±рылысы қарапайым, арзан жєне ж±мыста орнықты болғандықтан Америкаға, одан кейін кµптеген Европа елдеріне тез тарады.
Бірақ б±л аппараттың да кемшілігі болды: лентада єріптер орнына н‰кте жєне сызықша басты. Сондықтан Морзе єліппесін білмейтін адам онымен ж±мыс істей алмайды.
Алғашқы єріп басатын аппаратты 1850 ж. орыс ғалымы Б.С. Якоби жасады. Бірақ оның қ±рамы µте к‰рделі болғандықтан µміршең болмады.
1914—1918 жж. АҚШ-та єріп басатын клавиатурасы бар қабылдағыш-таратқыш аппарат — телетайп жасалды. Біраз толықтырулардан кейін б±л аппарат кең тарап, барлық елдерде оның кµмегімен жеделхаттарды тасымалдай бастады.

VІ. ДК. Оқытылып отырған  оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
§57, 58  дайындық сұрақтарын талдау.
1.      Магниттік қасиеттері бойынша заттар қандай топқа бөлінеді?
2.Ақпараттың магниттік жазылуы қалай жүзеге асырылады?
VІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §57, 58, дайындық сұрақтары.