Жарық. Жарық жылдамдығы. Жарық көздері. - Физика, 8 сынып, 58 - сабақ

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: оқушыларды жаңа физикалық құбылыс-жарық құбылыстарымен таныстыру; жарық, жарық сәулесі, жарық шоғы ұғымдарын қалыптастыру; жарықтың адам өмірі мен табиғаттағы ролін ашып көрсету; жарықтың таралу ерекшеліктерін және жарық көздерінің түрлерін айқындау.
2. Дамытушылық мақсаты: Тақырыпты таңдауға, салыстыра отырып дамытуға жаттығу. 
3. Тәрбиелік мақсаты: Білгенін, үйренгенін, көргенін сауатты және ғылыми негізде баяндай білуге жаттығу.

Сабақтың түрі: кіріктірілген сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: лекция, сұрақ-жауап, салыстыру
Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер, 

Сабақтың барысы:

І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:  
1. Сәлемдесу;
2. Оқушыларды түгендеу;
3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.

ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру.

1. Ақпараттың магниттік жазылуы қалай жүзеге асырылады?
2. Қандай заттар ферромагниетиктер деп аталады?
3. Аспан денелерінде магнит өрісі болама?
4. Электромагниттік индукция дегеніміз не?
5. Трансформаторлар дегеніміз не?
6. Генераторлар дегеніміз не?

ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.  
Мұғалім сабақтың мақсатымен таныстырады.

V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
1. Жарық туралы түсінік беремін 
Сендер алдағыуақытта әр адамға қажетті, өте қызықты, өте пайдалы құбылыстармен танысасыңдар. Бұл жарық құбылыстары. Жарық және жарық құбылыстары туарлы физиканың оптика деп аталатын тарауында айтылады.
2. Жарықтың адамның өмірі мен іс-әрекетіндегі рөлі.
Біздің планетамыздағы өсімдіктер мен жануарлар әлемінің тіршілігі үшін жарықтың алатын орны ерекше. Жарық табиғатты танудағы маңызды құрал болып табылады. Қоршаған ортаны көру деп, ал көру мүшесі көз деп аталады. Бізді қоршаған дүние туралы мәліметтің 90 пайызын біздің көру мүшеміз береді, ал оның тасымалдаушысы жарық болып табылады.
3.Жарық көзі бола алатын денелермен таныстыру.
Жарық көздері –жарық шығаратын денелер. Оларды екі топқа бөлуге болады. Дербес жарық көздері және шағылған жарық көздері. Дербес жарық көздерін жылулық, люминесценциялық және плазмалық болып 3 топқа бөлінеді. Әлемдік кеңістіктегі жарықты да, жылуды да өздері шығаратын денелердің мысалдарына Күн мен жұлдыздарды алуға болады. Жарықтың люминесценциялық көздеріне мысалдар. Люминесценттік шамдар, теледидар, тамырдың шіріндері, жарық қоңыздары, радиоактивті заттар. Плазмалық жарық көздеріне өздері арқылы электр тогын өткізе алатын газадар жатады.Жарық ағынында молекулаларда, атомдар да, электр бөлшектері де, заттың қандай да бір басқа бөлшектері де жоқ. Жарық заттың бөлшектерінің табиғатынан бөлек, табиғаты ерекше бөлшектер ағынын білдіреді. Жарық бөлшектері фатондар деп аталады. Оларда масса мен энергия толқындық қасиеттер бар және олар қозғалыста ғана өмір сүре алады.
4. Жарықтың энергия берілудің бір түрі сәулеленумен байланысына тоқталу.
            Фатондар ағыны энергияны жарық көздерінен жарықталынған денелерге алып барады. Бұл энергияны жарық энергиясы немесе жарықтың сәуле шығару энергиясы деп атайды. Сәуле шығару толық вакуумде болуы мүмкін. Барлық денелер өздерінің азды-көпті ішкі энергиясын сәулелену арқылы сыртқа шығарады.
5. Жарық жылдамдығы жайында мағлұмат беру.
            Жекелеген фатондардың массасы мен энергиясы   әртүрлі болғанымен, олардың вакуумдегі жылдамдығы бірдей. Фатондар жылдамдығы жарықтың таралу жылдамдығы болып табылады. Бұндай жылдамдықпен бірде-бір дене қозғала алмайды. Вакуумдегі жарық жылдамдығы-табиғаттағы мүмкін болатын ең үлкен жылдамдық. 3*10⁸ м/с, ауадағы-299711 км/с, суда-225000 км/с, шыныда-200000 км/с.
6. Күн-жұлдыз туралы түсінік беру. 
Күн-өздігінен сәуле шығаратын зор энергия көзі. Бұл сәуле шығару күн жүйесіндегі барлық денелерге күшті әсер етеді. Шар тәріздес Күн бізге жарқыраған дөңгелек болып көрінеді. Радиусы Күннің радиусы болып саналатын Күннің көрінетін беті фотосфера деп аталады. Ол радиус Жердің 109 радиусына тең. Күннің көлемі Жердің көлемінен 1300000 есе артық. Күннің еркін түсу үдеуі 274 м/с². Оның бетіндегі екінші ғарыштық жылдамлық u_ІІ=618 км/с, орташа тығыздығы ρ₀=1410 кг/м³. Күннің сәуле шығару қуаты 4*10²³ кВт, температурасы 6000 К.

VІ. ДК. Оқытылып отырған  оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
§61, 62  дайындық сұрақтарын талдау.

1. Күн сәулелерінің қандай бөлігі жерге түседі?
2. Жердегі тіршіліктің дамуында Күннің ролі қандай?
3. Қандай денелер жарық көздері бола алады?

VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
Есептер жинағынан 743-жаттығу.
Жылулық жарық көздерінің люминесценттік жарық көздерінен қандай айырмашылығы бар? 744-49 жаттығуларды  сыныпта орындаймыз.

VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §  61, 62  оқуға   есептер жинағынан 752-753 жаттығуларды орындау.